Sofies profeet van het humane

In 1993, het jaar waarin Antwerpen Culturele Hoofdstad van Europa was, klonk de slogan: ‘Kan kunst de wereld redden?’. We weten ondertussen dat het antwoord negatief is, omdat kunstenaars geen redders zijn. In het reilen en zeilen van de wereld spelen ze echter een rol als vormgevers van ideeën, die kritiek leveren op mistoestanden of die verbeeldingsrijk ongeziene alternatieven suggereren.

Kunstwerken zijn tekens. Dit houdt enerzijds in dat ze hun betekenis ontlenen aan de context waarin ze functioneren en anderzijds, aan de eigen wereld die de toeschouwer erin projecteert. Een roos bij een revolutionair gebeuren produceert een andere inhoud dan een roos in het liefdesspel. ‘Een roos is een roos is een roos’ geldt voor iedereen anders. Het ‘moderne’ kunstwerk is een open teken. Interpreteren staat vrij, zo niet is het een politiek of religieus symbool met vastgepinde inhoud.

Sofie Baert wil als kunstenaar een bijdrage leveren aan het signaal dat de wereld aan verbetering toe is. Om de ondergang te vermijden, wordt al eens gekeeld. Ze doet dat niet door de uitbouw van een oeuvre, maar door het verspreiden van één sculptuur in alle formaten, op zoveel mogelijk plaatsen, in alle geuren en kleuren. Hier ontstaat een gelijkenis met het effect van de rituele herhaling.

Sofie noemt haar onderwerp Profeet. Religie is nabij. Het werk prijkt overtuigend in een kerk. Eens iets anders dan een heiligenbeeld, weliswaar met eenzelfde functie: stil staan bij een goed voorbeeld, waaraan men de eigen verwachtingen knoopt. Met die naamgeving maakt Sofie het me niet makkelijk om het project uitleggend te verwoorden. Een ‘profeet’ betekent letterlijk: ‘de verkondiger, hij die voorspreekt.’ Een profeet licht toe hoe de boodschap van een god begrepen kan worden.

Hoewel het charisma van een profeet een grote rol speelt, komt het toch aan op zijn woorden. Het ontwerp van Sofie Baert is echter een sprakeloos beeld. Het sluit meer aan bij de magie die in alle stilte haar werking verspreidt. De boodschap van een god verkondigen is niet eenduidig. Welke god en welke boodschap? Aan goden geen nood, als we alle religies overschouwen. Zeker wanneer we er de Griekse en Romeinse bijnemen, waartoe vele deugnieten behoren, met een goddelijke driftmatigheid. Ook in de Germaanse mythologie kijkt men niet op een god onder of boven. Het gaat voor Sofie ook niet om het doorgeven van richtlijnen uit de bovennatuur. Spinoza heeft ons dat mooi uitgelegd: ‘Deus sive natura’. God of de natuur.

© Foto: Bart Ramakers

www.geuzenhuis.be

Artikel verschenen in De Geus, januari 2024. Het volledige artikel kan u hieronder verder lezen: